Een ander verhaal

Op het eerste gezicht lijkt mijn keuze een willekeurige foto van een doorsnee straat. De bontgekleurde strijkplank springt nog het meest in het oog, een gek ding eigenlijk. Dan de passerende bromfietser, een mysterieuze schim. Verder trekt hooguit de half verscholen kerstboom die bij het vuil is gegooid nog de aandacht. Gek genoeg brachten de onopvallende vuilcontainers mij er toe om vrijwel meteen voor deze foto te kiezen. Waarom?

Dat is een heel ander verhaal. En er is ook een andere foto nodig om mijn associaties bij dit tafereel toe te kunnen lichten. De foto met de strijkplank herinnert mij namelijk aan de manier waarop ik Wim heb leren kennen. Dat was toen wij samen op reportage waren, pakweg 20 jaar geleden. Het beeld van drie ondergrondse vuilcontainers herinnert mij namelijk aan de foto die Wim destijds maakte van een bewoner die met twee kliko’s liep. Net zo’n beeld uit het alledaagse leven.

Deze momentopname is voor mij het icoon geworden van het diffuse begrip sociale cohesie. De foto is genomen in een buitenwijk van Lelystad. Onze opdracht voor die dag was om een koerswijziging in het sociaal beleid van Lelystad te schetsen. De gemeente vond dat buurthuizen gedegenereerd waren tot gesubsidieerde hangplekken. Om het gebrek aan sociale cohesie aan te pakken, gingen de buurthuizen dicht en moesten welzijnswerkers mensen activeren, naar een opleiding, naar werk of zich als vrijwilliger voor anderen inzetten.

Dus wij op pad naar Lelystad, mijn eerste keer samen met een fotograaf. Bij een buurthuiswerker thuis viel mij op dat Wim een tijdje rondliep in de kamer, geconcentreerd om zich heen keek en vervolgens het vizier van zijn camera vanuit alle hoeken op de man richtte. Toen ik na een minuut of tien dacht dat Wim vertrokken was, zag ik opeens zijn lens voor het ruit. Op mijn notitieblokje noteerde ik dat het nieuwe beleid een sausje over een kille bezuinigingsoperatie was. En dat het met de sociale cohesie in Lelystad wel nooit wat zou worden. Bij vertrek vertelde de man dat hij al een tijdje werkloos thuis zat, en verwikkeld was in een juridisch conflict rond zijn ontslag.

Tijdens de volgende interviews herhaalde zich het ritueel met Wim. Gedurende een minuut of tien werden ze met zijn camera ‘geknipt en geschoren’. Ik noteerde uitspraken die bleven steken in abstracties en verwijten, het viel niet mee om tot de kern van het thema te komen: sociale cohesie in een wijk. Tussen de interviews door dronken wij koffie in een café en kwam de hele wereld voorbij. Vast ook heel even de sociale cohesie in Lelystad. Toen ik aan het eind van de dag op de trein stapte, wilde Wim in zijn eentje nog wat rond lopen. Wim zocht nog iets.

Tijdens die wandeling zag hij vast de man met de twee kliko’s lopen. Dat beeld voorzag niet alleen mijn verhaal van een facelift, ik heb het altijd een treffende metafoor gevonden voor sociale cohesie. Een beeld dat wat mij betreft als een icoon aangemerkt mag worden voor sociale cohesie, een klein en subtiel moment van verbondenheid.

De foto met de twee kliko’s paste in mijn herinnering naadloos op de reportage over sociale cohesie. En deze drie containers? Dit ene moment? Dat is weer een ander verhaal.

(Jasper Veldhuis)